Op 23 januari 2011 kwamen enkele Belgische en Nederlandse vrienden in Eindhoven bijeen om de op 2 januari 2011 overleden
MAJOOR RICHARD D. WINTERS
drager van het ereteken van de stad Eindhoven en een van onze bevrijders,
op informele wijze te herdenken.
Door Steph Leenhouwers was een speech geschreven die hij voorlas voor het "Dommelhuis" aan de Jonckbloetlaan te Eindhoven.
Dit huis bood -voor het begin van de oorlog- onderdak aan Joden die Duitsland waren ontvlucht.
Hieronder de speech integraal weergegeven.
Verder vernam ik hedenochtend dat Ed Mauser is overleden uitgerekend op Dick Winters zijn verjaardag en wel op 21 januari.
Ik heet iedereen van harte welkom hier aan de Dommel bij het Dommelhuis in Eindhoven vlak bij het Lex en Edo Hornemann plantsoen waar we over een dik kwartier zullen zijn om bloemen te leggen.
Dit is mijn geboortegrond, enkele straten verderop ben ik geboren en getogen. Aan de overkant van de Dommel ben ik naar de middelbare school geweest.
Deze omgeving is en voelt voor mij als “thuis”!
In de loop der jaren heb ik vaak gedacht wat ik zou doen als de omstandigheden bedreigend zouden worden. Zou ik hier dan blijven of zou ik vluchten? Veel mensen uit Duitsland wilden vluchten of emigreren vanwege de dreigende omstandigheden in de jaren 30 van de vorige eeuw.
De emigratie van Duitsers was door de Nederlandse regering Colijn sterk aan banden gelegd. Er heerste, vanwege de economische crisis, toen een “vol is vol” mentaliteit, gevoed door angst voor een te grote concurrentie op de arbeidsmarkt. Maar na de Kristalnacht werd onder druk van de publieke opinie besloten “echte” vluchtelingen weer ruimer toe te laten.
Hierbij ging het om mensen die niet de dreiging maar de daadwerkelijke terreur ontvluchtten. De joodse gemeente in Eindhoven trok aanzienlijke bedragen uit voor steun aan deze vluchtelingen.
Zowel door het het joodse als het niet-joodse vluchtelingencomité werd onderdak gezocht en gevonden voor zowel religieuze als niet-religieuze joodse vluchtelingen.
Toen na de Kristalnacht het toelaten van Duitse vluchtelingen in Nederland werd versoepeld gold dit in eerste instantie met name grote groepen kinderen. Zij waren geen concurrent op de arbeidsmarkt.
Steph Leenhouwers leest zijn speech voor
Hierin slaagde men zo goed dat begin 1940 het aantal centra kon worden teruggebracht. In sommige gevallen stuurden de buitenlandse ouders de kinderen vooruit, voegden zich in Nederland bij de kinderen en reisden daarna gezamenlijk verder. Maar er waren ook kinderen waarvan de ouders achterbleven en hoopten dat, wat er ook met henzelf zou gebeuren, de kinderen veilig waren.
In Eindhoven had Philips het in de jaren twintig, voor huisvesting van ongehuwde medewerkers, gebouwde Dommelhuis aan de Jonckbloetlaan, ter beschikking gesteld aan het inderhaast opgerichte vluchtelingencomité.
Op 4-1-1939 kwam de eerste groep van 115 Duits-joodse vluchtelingen in Eindhoven aan. Het was de bedoeling om de meeste van deze kinderen in deze centra tijdelijk op te vangen om ze te laten emigreren naar Palestina., Engeland en de Verenigde Staten.
Het Dommelhuis was een van de centra die begin 1940 gesloten werd. De daar nog verblijvende kinderen werden overgebracht naar andere huizen, vooral naar de Wieringermeer en het Burgerweeshuis in Amsterdam.
In totaal hebben er tot de sluiting in februari 1940, 200 vluchtelingen in het Dommelhuis gewoond. Hiervan is de helft naar een ander land vertrokken.
Van de overige 100 hebben er ongeveer 40 de oorlog overleefd door onder te duiken, door als “onmisbaar” aangemerkt te worden in Kamp Westerbork of die vanwege hun jeugdige leeftijd, de ontberingen als gevangene of werkkracht hadden doorstaan.
Dit wat het Dommelhuis betreft. Maar er is meer. Toch hebben hierna ook nog joden in dit huis gewoond. De vorige keer heb ik al uitgebreid gesproken over de Struikelstenen, een project van de Duitse kunstenaar Günther Demnig uit Berlijn.
Ook hier liggen er enkele en dit jaar worden er nog meer geplaatst in Eindhoven. (rechts)
Zie ook mijn facebook-album hierover of Google het woord “Struikelstenen”.
Nu wordt mijn verhaal wat lichter maar direct daarna zwaar en niet te verteren maar het moet maar even. Hoe kon het toch allemaal zover komen?
Nu beschikken we over moderne media, eigen vervoer, TV, etc. etc. In die tijd was dat heel anders, eenvoudigweg door het ontbreken daarvan.
Op de vraag of Hitler van plan was de joden uit te roeien zei hij:
Nein, sonst müssen wir sie wieder erfinden. Es ist wesentlich dass man immer einen sichtbaren Gegner habe, nicht bloß nur einen abstrakten.
Adof Eichmann volgde alleen bevelen op.
Reinhard Heydrich was mede het brein voor de Endlösung waarbij niet alleen de joden maar ook de zigeuners, homo’s, verstandelijk gehandicapten en andere Unerwünschten uitgeroeid moesten worden.
Heydrich is door het verzet in Praag vermoord en de represailles waren enorm:
Honderden mensen werden omgebracht en een heel dorp van de kaart geveegd.
Ze hadden der Führer eigenlijk niet eens nodig want de snel ontstane kampen waren ook business. Moest een boer oogsten dan kon hij bij een KZ personeel krijgen en fungeerde de kampen als uitzendbureau. Met betaling aan de SS…., gevangenen genoeg!
Hel op aarde. Het was niet eens een hel, het was een offerplaats voor onschuldigen….. en God was in slaap gevallen en sommigen die een spiegel voor zijn mond hebben gehouden zeggen dat hij al lang dood is!
Ik heb privé en op verschillende tours de top 5 van concentratiekampen bezocht en meestal met buikpijn weer weggegaan.
Dachau, Buchenwald, Sachsenhausen, Mauthausen, & Auschwitz.
In fort Breendonk -ten zuiden van Antwerpen en zeer de moeite waard om te bezoeken-hadden we een keer een gids die het beste re-enactment liet zien en horen van de Duitse kampbewakers, kippenvel en weer buikpijn.
Spelende kinderen, die op straat worden overvallen door SS’ers, in vrachtwagens geworpen, bij duizenden in goederentreinen gepropt en naar gaskamers gevoerd.
Zieke kinderen, die uit de kinderzaal op de vierde verdieping op straat worden gegooid. Baby’s die voor de ogen van de moeder in tweeën worden gescheurd als een lap. Willekeurige woonwijken, die worden afgesloten, uitgehongerd en dan in brand worden gestoken. De bewoners, die uit de ramen springen en met gebroken ledematen over de straat proberen te kruipen, waarbij soldaten eerste een tijdje staan te lachen en hen dan in het vuur werpen.
Kerken die vol gelovigen in brand worden gestoken. Oude priesters die op elkaars rug wedstrijden paardje rijden moeten houden. Oude vrouwen, die met tandenborstels een plein moeten schrobben.
Orkesten die dansmuziek spelen, terwijl duizenden naakte families worden geëxecuteerd. Een oude vrouw met sneeuwwit haar hield een kind in haar armen en zong een liedje en kietelde het. Het kind kraaide van plezier. Een echtpaar keek met tranen in de ogen toe.
De vader van een jongen van een jaar of 10 aan zijn hand sprak zachtjes tegen hem. De jongen vocht met zijn tranen. De vader wees met zijn vinger naar de hemel, streek over zijn hoofd en scheen hem iets te verklaren. Toen riep de SS’er.
Honden, die een klontje krijgen omdat zij een stuk vlees uit een meisje hebben gebeten. Huizenhoge lijkenbergen, schoenenbergen, brillenbergen, bergen kunstledematen, schuren vol vrouwenhaar, emmers vol gouden kiezen. Velden, overdekt met schedels en beenderen. Naakte mensen, die in de winter met water overgoten werden en bevroren. Mensen die per injectie gedood werden en in grote potten gekookt, omdat hun skeletten naar het museum moesten.
Anderen die ervan aten. Mensen, die aten van allang zwart geworden lijken.
Groepen heren, die in smoking, met hoge hoeden op en met wandelstokken in concentratiekampen aankwamen. Een man die moest kiezen tussen zijn vrouw en zijn moeder, anders worden beide doodgeschoten.
Folteringen en executies in kelders midden in alle steden. Gaskamers, die zo volgepropt zaten, dat naakte mensen hun handen boven hun hoofd moeten houden; daar bovenop worden de kinderen gelegd.
Een man, die gedurende twee dagen gedwongen wordt tussen honderden lijken zijn eigen lijken te zoeken, en dan weer zijn dochter vindt, dan weer zijn vader en dan weer zijn vrouw.
Deze wereld, die voor altijd de geschiedenis van Europa heeft verknoeid, ligt daar als een bedreiging. Wie met een zucht van verlichting spreekt over ‘het verleden’, vergist zich.
Het Europa van Rafael en Goethe heeft met het Europa van nu evenveel te maken als een emmer koeienmelk met de geschifte derrie, die ontstaat als er een scheut azijn in gekwakt wordt. Al hebben wij het zure water zo’n beetje democratisch gedestilleerd en de derrie tot welvaartskwark verwerkt, melk is het niet meer, en wij moeten oppassen dat van nu af aan niet alle wegen naar Auschwitz leiden.
Iedereen die dit hoort, kan binnen minder jaren dan hij vingers heeft in het vuur geworpen worden van zijn eigen huis, waarin hij op dit ogenblik woont. Omdat hij kan lezen bijvoorbeeld, of omdat hij blond haar heeft, of om redenen die hem of haar niet duidelijk gemaakt zullen worden.
Naar deze wereld der getuigen is sinds generaties het heimwee van de kunstenaars en filosofen uitgegaan: In Frankrijk niet minder dan in Duitsland. De Fransen, de bewonderde kampioenen der Latijnse helderheid, hebben hun folterfeest de laatste honderd jaar uitsluitend aan kleurlingen geëxerceerd en daar bepalen wij ons dus tot het zeggen van ‘t-t-t’, tot het anders wordt.
Het woord Sadisme, bij voorkeur gebruikt in samenhang met Duisters, is afgeleid van een franse eigennaam.André Breton, de uitvinder van het surrealisme en vriend van Salvador Dali, een van mijn favoriete schilders, heeft eens gezegd:
Als ik gehoorzaamde aan de felste en meest frequente impuls die ik in mij voel, zou mij niets anders overblijven dan met revolvers in de hand de straat oplopen en zien, wat er gebeurt.
Namens de groep wordt een krans gelegd door Cedric Gregoire
Bill Guarnere zei me eens: in ieder mens zit een moordenaar, het is alleen wachten op het moment dat iemand hem eruit haalt. Het gevolg van dit alles was een wereldbrand, Oorlog.
“Oorlog is een enorm conflict waarbij enkele heren die elkaar kennen maar elkaar niet doodmaken opdracht geven aan mensen andere mensen te vermoorden die ze niet kennen.” Quote van Eisenhower.
Hier staan we dan; Belgen en Nederlanders. 170 jaar geleden waren we met elkaar in oorlog, nu zijn we vrienden.
In ons dagelijks leven valt er ook te lachen met de oorlog. Denk aan de talloze films en series op TV met speciale vermelding Fawlty Towers in de aflevering met de Duitsers, maar ook in de muziek. Inch Allah van Adamo of het requiem van Michael Kamen, de muziek van Band of Brothers was anders nooit geschreven of gecomponeerd.
De geallieerden sloegen de handen ineen en daar was het natuurtalent Dick Winters, zijn overlijden is de aanleiding voor deze educatieve en gezellige bijeenkomst. Met een groep straatjongens uit zuid Philadelphia, mijnwerkers, boerenzonen en ander gespuis maakten zij onder andere Eindhovense geschiedenis en bevrijdden zij op 18 september 1944 onze ouders hier in Eindhoven van de Duitse bezetter. “Angels from the sky!”
Veel kan ik niet over Winters vertellen, ik heb hem maar 1 keer ontmoet, Peer wel die heeft hem intensief gesproken.
Al in Normandië beloofde Winters zichzelf een rustig leven op een boerderijtje in de buurt van Lancaster (PA). Ik heb me dit soort beloftes ook vaak gemaakt maar het wil nog niet echt lukken.
Hij heeft zijn belofte en dromen waargemaakt.
Hang Tough was niet alleen zijn motto maar ook dat de oorlog de basis was voor vele vriendschappen. Voor ons een goed voorbeeld die wij in vrijheid kunnen voortzetten.
Old soldiers never die. Op de vraag aan Bill Guarnere waar die overleden soldaten dan heengaan kreeg ik direkt het antwoord: “They go to hell and regroup”
Voor het Dommelhuis heb ik het boekje van Phocas Kroon gebruikt genaamd: De joodse gemeenschap van Eindhoven 1940-1945.
De getuigenissen en sommige andere stukjes uit deze speech komen uit het boek “De zaak 40/61” van Harry Mulisch over de rechtszaak tegen Adolf Eichmann in 1961.
De bloemen die we ter nagedachtenis van het overlijden van Major Winters bij ons hebben gaan we plaatsenbij het monument van Lex en Edo Hornemann in het Lex en Edo Hornemannplantsoen aan de overkant van de straat.
Deze Eindhovense mennekes zijn voor medische proeven naar Duitsland gebracht en toen de geallieerden oprukten naar Berlijn kwam vanuit datzelfde Berlijn de order om zoveel mogelijk sporen uit te wissen.
Samen met nog 20 andere kinderen zijn ze verdoofd en opgehangen aan verwarmingsbuizen in een school in Neuengamme….
Op de laatste verjaardag van Adolf Hitler, 20 april 1945.
Dit plantsoen ligt naast het Anne Frankplanstoen. Ik had liever gehad dat we deze plantsoenen gewoon PARK hadden kunnen noemen maar wij kunnen deze gruwelijke geschiedenis niet terugdraaien en daarom is het toch een mooi eerbetoon aan Anne, Lex en Edo met in gedachten al de andere mensen die het niet gehaald hebben.
HANG TOUGH,
Steph Leenhouwers.
Foto's onder:
Na de speech werd een bezoek gebracht aan de plaats waar Richard Winters zijn commandopost had. Het voormalige stadhuisje van Tongelre.
Ook bezochten we de dropzones in Son waar we even halt maakten bij de Paulushoef, de boerderij van Wan van Overveld. In de muur van de boerderij herinnert een plakette aan de landingen.
Deze plakette werd in 2005 door een twintigtal Easy Co. veteranen aan Wan overhandigd.
vlnr: Frenk DerksvandeVen-Tom Peeters-Sylvia-Lies-Peter van de Wal-Linda Cautaert-Johan Van den Eede-Cedric Gregoire-Danny ter Horst-Frank Gubbels-Christian Dijkhuizen en Steph Leenhouwers.
